Op een vindplaats in Canada werd in 1991 het zwaarste exemplaar ooit van een Tyrannosaurus rexblootgelegd: een monster dat in levenden lijve naar schatting negenduizend kilo woog, veel zwaarder dan de meeste olifanten van nu.
Het dinosauriërfossiel, dat vorige week werd beschreven in het vakblad The Anatomical Record, bestaat uit een skelet waarvan zo’n 65 procent bewaard is gebleven, waaronder de schedel en het bekken, naast enkele ribben, pootbeenderen en staartbotten. De tyrannosaurus met de bijnaam ‘Scotty’ was – voor deze soort – een oud exemplaar en had er minstens 28 jaar opzitten.
Zo’n 68 miljoen jaar geleden was het Canadese landschap waarin Scotty rondliep een subtropisch kustparadijs – maar het leven daar was zeker geen vakantie. Tot de resten van de dinosauriër behoren een gebroken en daarna weer geheelde rib, een grote botwoekering tussen twee tanden (een teken van infectie) en ook gebroken staartbotten, mogelijk als gevolg van beten van een andere tyrannosaurus.
“Het was geen gemakkelijk leventje, zelfs niet voor de koning van de vleesetende dinosauriërs, gelet op al deze verwondingen,” zegt Nizar Ibrahim, een paleontoloog van de University of Detroit in Mercy die niet bij het nieuwe onderzoek was betrokken.
Uit de vondst komt naar voren dat grote, vleesetende dinosauriërs veel ouder en zwaarder werden dan paleontologen tot nu toe op grond van de beschikbare fossielen hadden aangenomen. Van alle bekende vleesetende dinosauriërs die zijn uitgestorven, is de T. rex de soort waarvan de meeste fossielen zijn gevonden – in totaal meer dan twintig exemplaren.
“Terwijl we meer exemplaren van andere tweevoetige, vleesetende dinosauriërs (theropoden) zullen vinden, zullen we ook de ‘Scotty’s’ daarvan opgraven: de uitzonderlijk grote en oude exemplaren,” zegt studieleider Scott Persons, postdoc-onderzoeker aan de University of Alberta. “Het zou me niet verbazen als deze soorten uiteindelijk veel groter blijken te zijn – mogelijk in de buurt van of zelfs groter dan we tot nu toe bij de T. rex hebben gezien.”
Stevige botten
In werkelijkheid kennen paleontologen Scotty al sinds 1991, toen zijn gefossiliseerde botten werden blootgelegd op een vindplaats in Saskatchewan, Canada. Om hun ontdekking te vieren wilde het veldwerkteam destijds een toast uitbrengen op het beest. Maar het enige wat ze op dat punt in het opgravingsseizoen hadden om mee te toasten, was een fles Scotch whisky – vandaar de bijnaam.
Het zou twintig jaar duren voordat wetenschappers de overblijfselen van Scotty volledig zouden doorgronden. De kolossale botten van het dier lagen verankerd in de rotsbodem, waardoor het uiterst moeilijk was ze voor nadere studie uit het gesteente te prepareren. Toen de botten van Scotty eenmaal waren bevrijd, kon het team van Persons eindelijk de leeftijd en omvang van de dinosauriër reconstrueren.
Uit dwarsdoorsneden van de botten blijkt dat hun interne structuur opvallend robuust was. Daarmee lijken ze op de botten van een ander T. rex-exemplaar dat rond zijn 28e levensjaar moet zijn gestorven. Het was vooral het grootste pootbeen, het dijbeen, dat aanwijzingen voor Scotty’s omvang opleverde.
Door de studie naar talloze levende dieren hebben wetenschappers ontdekt dat hoe breder het dijbeen van een dier is, des te meer gewicht door dat bot wordt gedragen. Het dijbeen van Scotty was maar liefst twintig centimeter in doorsnede, wat betekent dat zijn twee poten een gewicht van bijna tienduizend kilo konden torsen, met een foutmarge van een paar duizend kilo. Wanneer dezelfde methode wordt toegepast op ‘Sue’, de beroemde, volledig intacte T. rex in het Field Museum in Chicago, blijkt die dinosauriër vierhonderd kilo lichter dan Scotty te zijn.
Slank en gevaarlijk
Maar deze meetmethode op basis van botten is niet onfeilbaar. Ten eerste gebruiken dieren hun skelet niet alleen om passief hun gewicht te dragen; botten worden ook aan bewegingskrachten blootgesteld. Er is enig bewijs voor de stelling dat tyrannosaurussen mogelijk sneller en wendbaarder zijn geweest dan andere grote vleesetende dinosauriërs, zoals de eerder levende allosaurussen. Misschien waren de botten van tyrannosaurussen zwaarder dan hun gewicht doet vermoeden, om spanningen tijdens het hardlopen op te kunnen vangen. Dat zou ertoe leiden dat wetenschappers het gewicht van Scotty te hoog zouden inschatten.
Bovendien is het berekenen van het lichaamsgewicht maar een van de manieren om je een voorstelling te maken van de omvang van een dier. Niet alle vleesetende dinosauriërs hadden dezelfde verhoudingen. De Tyrannosaurus Rexhad vermoedelijk een gedrongen bouw, terwijl andere soorten langer en slanker waren. Deze veelzijdigheid geldt volgens sommige wetenschappers zelfs binnen het geslacht van T. rex-soorten, waarin dus ook ‘slankere’ soorten zouden voorkomen.
Geen andere dinosauriër dan de Spinosaurus geeft dit probleem zo goed weer. Het dier leefde in en bij het water, in een gebied dat honderd miljoen jaar geleden in Noord-Afrika lag. Van zijn snuit tot het puntje van zijn staart was dit beest ruim vijftien meter lang, langer dan de T. rex. Maar als het gewicht van de Spinosaurus wordt geschat op basis van de omvang van zijn dijbeenderen, blijkt het dier niet meer dan ruim 1600 kilo te wegen.
In werkelijkheid moet de Spinosaurus zeker zwaarder zijn geweest. Vermoed wordt dat deze dinosauriër veel tijd in het water doorbracht, waardoor het met minder zware achterpoten uit de voeten kon. Ook waren zijn botten veel dichter dan die van andere roofdieren, een eigenschap waardoor een dier zich beter drijvende kon houden in een door water beheerst milieu. Dit kenmerk wordt ook aangetroffen bij ‘moderne dinosauriërs’ die in of bij het water leven, zoals pinguïns.
“De Spinosaurus doorbreekt een beetje het gebruikelijke stramien,” zegt Ibrahim, die de fossiele resten van de Spinosaurus herontdekte en een beurs van National Geographic kreeg toegewezen. “Het is een zeer gespecialiseerde theropode dinosauriër, met een unieke ecologie in een uniek milieu – eigenlijk een soort riviermonster.”
Voorlopig zal Persons zijn blik op land gericht houden: hij blijft de resten van Scotty nauwgezet bestuderen, om te beginnen met de vervaarlijk ogende wenkbrauwbotten en de uitstekende ‘hoorns’ aan weerszijden van de schedel.
“Waar iedereen het over heeft, is hoe groot dit specifieke dier is,” zegt hij, “maar mijn favoriete onderdelen van dit exemplaar zijn eigenlijk de kleinere details, allemaal bizarre stukjes.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
